Gold Price Boom Over? સોનાના ભાવ ઐતિહાસિક ટોચે પહોંચ્યા છે. વર્ષ 2022 બાદથી સોનામાં સૌથી વધુ માંગ કેન્દ્રીય બેંકો તરફથી રહી છે, જે સતત મોટા પ્રમાણમાં સોનું ખરીદી રહ્યા છે. વર્લ્ડ ગોલ્ડ કાઉન્સિલ અનુસાર, દુનિયાભરની કેન્દ્રીય બેંકોએ 2022માં 1082 ટન, 2023માં 1037 ટન અને 2024માં રેકોર્ડ 1180 ટન સોનું ખરીદ્યું. જ્યારે 2020 અને 2021માં આ આંકડો 1,000 ટન કરતા ઓછો હતો, જે સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે કે છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં કેન્દ્રીય બેંકો દ્વારા સોનાની ખરીદીમાં જબરદસ્ત ઉછાળો આવ્યો છે.
આંકડા પરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે જેમ જેમ કેન્દ્રીય બેંકોએ સોનું ખરીદવાનું શરૂ કર્યું, તેમ તેમ તેની માંગમાં વધારો થયો અને ભાવમાં પણ ઝડપથી ઉછાળો આવ્યો. જુલાઈ 2022માં સોનાનો ભાવ 1,730 યુએસ ડોલર પ્રતિ ઔંસ હતો, તે જુલાઈ 2025માં વધીને 3,330 યુએસ ડોલર થયો. એટલે કે, માત્ર ત્રણ વર્ષમાં 90% થી વધુનું જબરદસ્ત વળતર મળ્યું. એટલું જ નહીં, સોનાની માંગમાં વધારાથી કેન્દ્રીય બેંકોના વિદેશી હૂંડિયામણ ભંડાર પર પણ અસર પડી છે. હવે તેમના ભંડારમાં સોનાનો હિસ્સો વધીને 20% થઈ ગયો છે, જે ડોલરના 46% હિસ્સા પછી બીજી સૌથી મોટી સંપત્તિ બની ગઈ છે, જ્યારે યુરોનો હિસ્સો ઘટીને 16% થઈ ગયો છે.
મધ્યસ્થ બેંકો દ્વારા સોનાની ખરીદી મંદ પડી
વર્લ્ડ ગોલ્ડ કાઉન્સિલ (WGC) ના ડેટા અનુસાર, કેલેન્ડર વર્ષ 2025 ના પહેલા બે ક્વાર્ટરમાં કેન્દ્રીય બેંકો દ્વારા સોનાની ખરીદીની ગતિ ધીમી પડી ગઈ છે. પ્રથમ ક્વાર્ટર એટલે કે જાન્યુઆરી માર્ચ 2025માં 244 ટન અને એપ્રિલ જૂન 2025માં 166 ટન સોનું ખરીદવામાં આવ્યું હતું. કેલેન્ડર વર્ષ 2025ના બીજા ક્વાર્ટર એટલે કે એપ્રિલ જૂન 2025માં, નેશનલ બેંક ઓફ પોલેન્ડે ફરી એકવાર સૌથી વધુ ખરીદી કરી, જેમાં અઝરબૈજાન, તુર્કી, કઝાકિસ્તાન અને ચીન જેવા દેશોએ પણ નોંધપાત્ર ખરીદી કરી.
મેટલ્સ ફોકસ, જે એક જાણીતી ખાનગી મેટલ્સ રિસર્ચ ફર્મ છે, જેનો અનુમાન છે કે 2025ના અંત સુધીમાં કેન્દ્રીય બેંકો કુલ ખરીદીમાં લગભગ 8% ઘટાડો બતાવી શકે છે, પરંતુ હજુ પણ વર્ષના અંત સુધીમાં લગભગ 1,000 ટન સોનું ખરીદવાની અપેક્ષા છે. જો કે, કેટલાક અન્ય અંદાજ મુજબ, કેન્દ્રીય બેંકો 2025 ના અંતમાં કુલ 1,000 ટન કરતા ઓછી સોનાની ખરીદી સાથે ખરીદી શકે છે.
2025ના ત્રીજા ક્વાર્ટરમાં ખરીદી
2025ના ત્રીજા ક્વાર્ટરમાં ખરીદીની વાત કરીએ તો, 1 જુલાઈથી સોનાના ભાવ મર્યાદિત રેન્જમાં આગળ વધી રહ્યા છે. આવી સ્થિતિમાં, કેન્દ્રીય બેંકો માટે વધુ સોનું ખરીદવાની આ તક હોઈ શકે છે.
પરંતુ શું તેમનો રસ હજુ પણ અકબંધ છે? વર્લ્ડ ગોલ્ડ કાઉન્સિલના સેન્ટ્રલ બેંક ગોલ્ડ રિઝર્વ સર્વે 2025 મુજબ, 43% સેન્ટ્રલ બેંકરો આગામી 12 મહિનામાં તેમના સોનાના ભંડારમાં વધારો કરવાની યોજના ધરાવે છે.
હવે અહીં એક ટ્વિસ્ટ છે – ઘણી સરકારો તેમની કુલ સોનાની ખરીદીના ફક્ત એક તૃતીયાંશ હિસ્સો જાહેર કરે છે. બાકીની મોટાભાગની ખરીદી ગુપ્ત રીતે કરવામાં આવે છે અને તેની જાણ કરવામાં આવતી નથી. હાલ ભારતમાં સોનાનો ભાવ 1 લાખ રૂપિયા પ્રતિ 10 ગ્રામ છે.
સપોર્ટ કે અવરોધ?
પરંતુ હવે એવું લાગે છે કે સોનાની ગતિ અટકી ગઈ છે. એપ્રિલથી સોનાની માંગમાં વધારો કરતા બધા હકારાત્મક પરિબળો (ટેઇલવિન્ડ્સ) હવે ધીમે ધીમે નબળા પડી રહ્યા છે. ટ્રમ્પના ટેરિફ સોદા હવે ધીમે ધીમે સ્પષ્ટ થઈ રહ્યા છે, જેના કારણે અનિશ્ચિતતાનું વાતાવરણ કંઈક અંશે દૂર થઈ રહ્યું છે. ઉપરાંત, ડોલર પણ મજબૂતાઈ બતાવવાનું શરૂ કરી દીધું છે – જે પહેલા 10% ઘટ્યું હતું, હવે એક મહિનામાં 3% વધ્યું છે.
અમેરિકાના રાજકોષીય આંકડા અને મોટા દેવાનો બોજ મુખ્ય ચિંતાઓ છે, જે વિશ્વના અનામત ચલણ તરીકે ડોલરના દરજ્જાને જોખમમાં મૂકે છે.
આર્થિક ચિંતાઓ અને ક્રેડિટ રેટિંગ એજન્સી મૂડીઝ દ્વારા અમેરિકાના ક્રેડિટ રેટિંગને Aaa થી Aa1 સુધી ડાઉનગ્રેડ કરવું એ હજુ પણ સોનાના ભાવને વધારવામાં સૌથી મોટી મદદ છે. પરંતુ જો આ પરિબળો ધીમે ધીમે દૂર થવા લાગે અને ભૂ-રાજકીય પરિસ્થિતિમાં સુધારો થાય, તો સોનાના ભાવમાં તીવ્ર ઘટાડો થઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, 10% થી 15% સુધીનો સુધારો નકારી શકાય નહીં.
Gold Outlook : સોનાના ભાવ કઇ દિશામાં જશે?
એપ્રિલ 2025 સુધીમાં, સેન્ટ્રલ બેંકો પાસે સત્તાવાર રીતે કુલ 36,305 ટન સોનું છે. સોશિયલ મીડિયા પર રોકાણકારોની એક સામાન્ય લાગણી છે – “કેન્દ્રીય બેંકો અર્થતંત્ર અને ડોલર વિશે કંઈક એવું જાણે છે જે સામાન્ય લોકો જાણતા નથી.”
જો આ સાચું હોય, તો 2025 ના પહેલા અને બીજા ક્વાર્ટરમાં તેમની ધીમી ખરીદી પણ સૂચવે છે કે આગામી સમયમાં અર્થતંત્રમાં સુધારો થઈ શકે છે અને સોના માટે વાતાવરણ થોડું નબળું પડી શકે છે.
પરંતુ જ્યાં સુધી પરિસ્થિતિ સુધરે નહીં અને વિશ્વ શાંતિપૂર્ણ અને વૃદ્ધિ આધારિત પુનઃપ્રાપ્તિ તરફ આગળ ન વધે ત્યાં સુધી અનિશ્ચિતતા ચાલુ રહેશે અને આ મૂંઝવણ સોનાની માંગને ઊંચી રાખશે.
